Το παρών άρθρο αποτελεί μέρος από εργασία που είχαμε πραγματοποιήσει στο μεταπτυχιακό μας στο Αριστοτέλειο πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, στο μάθημα της αθλητιατρικής. Στο τέλος παρέχουμε πλήθος βιβλιογραφικών πηγών αν θελήσετε να αναζητήσετε επιπλέον πληροφορίες. Σημειώνουμε ότι μέσα στο κείμενο χρησιμοποιείται ο όρος μεσογειακή αναιμία και ο συνώνυμος όρος θαλασσαιμία. Το κείμενο αναφέρεται σε άτομα που πάσχουν από μεσογειακή αναιμία, όχι άτομα που έχουν μόνο το «στίγμα» και δεν παρουσιάζουν συμπτώματα. Tο συγκεκριμένο άρθρο είναι καθαρά ενημερωτικού χαρακτήρα. Η διάγνωση ή η αντιμετώπιση κάποιας κατάστασης υγείας είναι αποκλειστική ευθύνη του θεράποντα ιατρού. Σε περίπτωση ανάγκης ή διάγνωσης ή περισσότερων πληροφοριών απευθυνθείτε σε ειδικό ιατρό. Αν είστε ασθενής με μεσογειακή αναιμία απευθυνθείτε αρχικά στον θεράποντα ιατρό σας, ο οποίος σε συνεργασία με τον γυμναστή σας, να σχεδιάσει ένα ειδικό πρόγραμμα γυμναστικής για εσάς.
Ορισμός Μεσογειακής αναιμίας
Σύμφωνα με τον WHO (World Health Organization) αναιμία θεωρείται η κατάσταση εκείνη κατά την οποία η συγκέντρωση της αιμοσφαιρίνης στο αίμα είναι μικρότερη από 7.5 mmol/L (12 g/dL) στις γυναίκες και κάτω από 8.1 mmol/L (13 g/dL) στους άντρες. H θαλασσαιμία η αλλιώς μεσογειακή αναιμία είναι η πιο συχνή κληρονομική διαταραχή του αίματος (WHO). Είναι μία κληρονομική αυτοσωμική νόσος. Η οποία προκαλείται από την έλλειψή η την μετάλλαξη γονιδίου η γονιδίων γεγονός που οδηγεί σε μειωμένη σύνθεση η την απουσία σύνθεσης των α και β σφαιρινών, οι οποίες χρησιμεύουν στην σύνθεση της αιμοσφαιρίνης, καθώς και ανικανότητα κατάλληλης χρήσης του σιδήρου. Αυτό οδηγεί στην ανεπαρκή αιμοποίηση και στην καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων στο περιφερικό αίμα. Ανάλογα με την αλυσίδα που αφορά το γενετικό πρόβλημα, τα θαλασσαιμικά σύνδρομα διακρίνονται σε α-θαλασσαιμίες και β-θαλασσαιμίες. H α’ θαλασσαιμία φαίνεται να είναι η πιο συχνή, έως και 90% των περιπτώσεων (16 ) Μπορεί να έχει διάφορές μορφές οι οποίες κυμαίνονται μέσα σε ένα εύρος από την Σοβαρή αναιμία έως την πλήρως ασυμπτωματική μορφή(1) . H σοβαρότητα της πάθησης εξαρτάται κυρίως από την βλάβη στις α’ σφαιρίνες, οι οποίες συμμετέχουν στην παραγωγή των ερυθρών αιμοσφαιρίων (17) . Υπολογίζεται ότι παγκοσμίως 1/100.000 είναι συμπτωματικός φορέας, νούμερο που δεκαπλασιάζεται στην ευρωπαϊκή ζώνη. Λόγω της μεγαλύτερης συχνότητας που εμφανίζει στην περιοχή της μεσογείου, πήρε το όνομά της (2).
Συνήθως το μέγεθος του προβλήματος γίνεται ορατό από τους πρώτους μήνες ζωής, ακόμα και από την περίοδο της κύησης Πολλές φορές αν δεν γίνει η κατάλληλη αντιμετώπιση, το άτομο πεθαίνει πρόωρα. Παλαιότερα τα άτομα με σοβαρή μορφή απεβίωναν τα πρώτα χρόνια της ζωής τους. Η σύγχρονη ιατρική έχει καταφέρει να την μετατρέψει σε μία χρονιά πάθηση, με μεγαλύτερο προσδόκιμο επιβίωσης (17).
Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις ατόμων που ζουν μια
φυσιολογική ζωή. Η αντιμετώπιση, ανάλογα με το μέγεθος της πάθησης απαιτεί συχνές μεταγγίσεις αίματος, έλεγχο του σιδήρου, καθώς και φαρμακευτικές αγωγές. Πιο σημαντική είναι η πρόγνωση της νόσου καθώς μπορεί να ελεγχθεί μέσω του ελέγχου των γονέων για το στίγμα της αναιμίας.
Σημαντικό πρόβλημα στους ασθενείς δημιουργούν και οι παθήσεις που συνοδεύουν την θαλασσαιμία, καθώς αυξάνουν την νοσηρότητα και μειώνουν την ποιότητα ζωής. Η άσκηση με κριτήριο την σοβαρότητα της θαλασσαιμίας ίσως θα μπορούσε να δράσει τουλάχιστον υποστηρικτικά για να αποφύγει ο ασθενής τους κινδύνους που αποφέρει η καθιστική ζωή αλλά και για να κερδίσει τα οφέλη που αποφέρει στην αντιμετώπιση πολλών χρόνιων παθήσεων που μπορεί να επηρεάζουν το άτομο.
Σε αυτό το σημείο ας υπενθυμίσουμε γενικά τα οφέλη της προπόνησης. Όπως όλοι οι άνθρωποι, έτσι και οι ασθενείς από μεσογειακή αναιμία, μπορούν να αποκομίσουν πολλά οφέλη στην υγεία τους και στην ποιότητα ζωής τους.
Γενικά οφέλη άσκησης
Η καθιστική ζωή είναι σημαντικός παράγοντας για ποικιλία παθήσεων όπως α) διαβήτη τύπου 2 β) αθηροσκλήρωση γ) υπέρταση δ)ισχαιμική νόσο του μυοκαρδίου ε) οστεοπόρωση ζ) καρκίνου του μαστού και του παχέος εντέρου (4,5,6,7,8,9,10). Αντίθετα η άσκηση όπως αποδεικνύουν, πάρα πολλές μελέτες φέρει πολλά οφέλη στην υγεία και στην ποιότητα ζωής των ατόμων.
Ενδεικτικά τα πιο σημαντικά από αυτά είναι: (11, 12,13,14,15)
Γενικά-απόδοση
Αύξηση μέγιστης δύναμης, αύξηση VO2 max, αύξηση αντοχής, βελτίωση ταχύτητας, ισορροπίας, νευρομυικού συντονισμού, κινητικότητας, πρόληψη πτώσεων
Καρδιαγγειακό - Αναπνευστικό
Μείωση αρτηριακής πίεσης, μείωση καρδιακής συχνότητας ηρεμίας και σε υπομέγιστο έργο, αύξηση όγκου παλμού (μέγιστος όγκος αίματος σε έναν καρδιακό χτύπο, βελτίωση συσταλτικότητας μυοκαρδίου, μείωση απαιτήσεων μυοκαρδίου σε οξυγόνο, προστασία απέναντι στην αθηροσκλήρωση (αύξηση HDL, μείωση LDL)
Σύσταση σώματος
Αύξηση άλιπης σωματικής μάζας (δηλαδή βελτίωση μυικού συστήματος), μείωση λιπώδους ιστού, έλεγχος παχυσαρκίας
Μυοσκελετικό σύστημα
Πρόληψη απέναντι στην οστεοπόρωση, καθυστέρηση εξέλιξης της νόσου, αντιμετώπιση, αύξηση οξειδωτικής ικανότητας μυών, αύξηση μέγιστης δύναμης
Μεταβολισμός
Αύξηση ευαισθησίας στην ινσουλίνη, έλεγχος γλυκόζης αίματος, έλεγχος λιπιδίων αίματος, αύξηση κατανάλωσης θερμίδων.
Ποιότητα ζωής
Βελτίωση γνωστικής λειτουργίας, πρόληψη και έλεγχος της κατάθλιψης, αύξηση αυτοπεποίθησης, βελτίωση ικανότητας σε καθημερινές εργασίες, μείωση εμφάνισης νοσογόνων καταστάσεων
Προβλήματα υγείας-περιορισμοί που συνοδεύουν την μεσογειακή αναιμία
Όπως αναφέρθηκε υπάρχει ένα μεγάλο εύρος σοβαρότητας της νόσου. Ανάλογα το επίπεδο της δυσλειτουργίας καθορίζονται οι περιορισμοί στην ζωή ενός συμπτωματικού ατόμου καθώς και η αντιμετώπιση της πάθησης. Χαρακτηριστικό της νόσου αποτελεί η εύκολη κόπωση του ατόμου (λόγω μειωμένης ικανότητας δέσμευσης οξυγόνου, λόγω μειωμένης ύπαρξης αιμοσφαιρίνης) Οι ασυμπτωματικοί ασθενείς συνήθως δεν χρειάζονται θεραπεία. Αν όμως πάσχουν από σοβαρότερη μορφή τότε αναγκάζονται να πραγματοποιούν συχνές μεταγγίσεις αίματος καθώς και θεραπείες αφαίρεσης επιπλέον σιδήρου. Διαδικασίες που καταβάλουν ψυχολογικά το άτομο και μειώνουν την ποιότητα ζωής του. Παράλληλα το εκθέτουν σε διάφορους κινδύνους υγείας όπως οι λοιμώξεις. Οι της πάθησης γίνονται συνήθως ορατές από την νεογνική ηλικία, έτσι το άτομο από την γέννησή έρχεται αντιμέτωπο με τις συνέπειες της. Συχνά προβλήματα υγείας που ταλαιπωρούν τους ασθενείς είναι
παραμόρφωση οστών
διόγκωση του σπλήνα
επιβράδυνση των ρυθμών ανάπτυξης
υπερφόρτωση σιδήρου
λοιμώξεις
διαβήτη
προβλήματα στην γνωστική λειτουργία.
Μεγάλη προσοχή πρέπει να δοθεί στην υποστήριξη της καρδιακής λειτουργίας καθώς και στην μείωση των παραγόντων που επιβαρύνουν επιπλέον το καρδιαγγειακό σύστημα (παχυσαρκία, καθιστική ζωή, διαβήτης, κάπνισμα, αλκοόλ, έντονη άσκηση). Οι Liem Ri, Reddy M και οι συνεργάτες (2015) αναφέρουν ότι κατά γενικό κανόνα τα άτομα με αναιμία παρουσιάζουν χαμηλότερη VO2 peak (δηλαδή χαμηλότερη αερόβια ικανότητα) και παράλληλα μειωμένη ικανότητα παραγωγής έργου. Αυτό συμβαίνει κυρίως λόγου της μειωμένης ικανότητας δέσμευσης οξυγόνου, λόγω της μειωμένης παρουσίας αιμοσφαιρίνης, κεντρικό μειονέκτημα που δημιουργεί η θαλασσαιμία. Παράλληλα στην μειωμένη ικανότητα παραγωγής έργου συμβάλλουν και οι σύνοδες παθήσεις που μπορεί να ταλαιπωρούν έναν ασθενή. Σχετικά με την πνευμονική λειτουργία οι ερευνητές Bourli E., M. Oikonomou και οι συνεργάτες τους (2012) βρήκαν ότι συχνό φαινόμενο αποτελούν και οι περιοριστικού τύπου πνευμονοπάθειες, έως και 38% των θαλασσαιμικών, με τα ευρήματα να γίνονται και σε συμπωματικά και ασυμπτωματικά άτομα. Οι Α. Martin Li, Chi Kong Li, Dorothy F Chan, βρήκαν ότι έως και το 50% των θαλασσαιμικών μπορεί να παρουσιάζουν κάποια μορφή περιοριστικής ή αποφρακτικής πνευμονοπάθειας. Συχνά είναι και τα ορμονικά προβλήματα που μπορεί να δημιουργούν α)καθυστέρηση ανάπτυξης, υπογοναδισμό, διαβήτη, οστεοπόρωση καθώς και υποθυρεοειδισμό, (19,20,21,22). Σημαντικά προβλήματα δημιουργούνται και στο ήπαρ όπως ίνωση ή κύρωση του ήπατος ,κυρίως λόγω των συχνών μεταγγίσεων αίματος και του επιπλέον σιδήρου στο αίμα (23). Από την διαταραχή της λειτουργίας του ήπατος καθώς και τις ορμονικές διαταραχές φαίνεται να προκαλεί διαβήτης τύπου 2 στα θαλασσαιμικά άτομα γεγονός που μπορεί να οδηγήσει στη συνέχεια σε καρδιαγγειακές παθήσεις. (24, 25, 26,28). Aπό όλα τα παραπάνω φαίνεται ξεκάθαρα το μέγεθος του προβλήματος καθώς και τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν τα άτομα που πάσχουν από μεσογειακή αναιμία.
Μεγάλη προσοχή πρέπει να δίνεται στην θεραπεία της ίδιας της πάθησης, στην πρόληψη των συνοδών παθήσεων καθώς και στην αντιμετώπισή τους.
Μεσογειακή αναιμία και άσκηση
Η άσκηση, όπως είναι γνωστό, είναι πολύ σημαντική για την βελτίωση αλλά και την συντήρηση της υγείας των υγειών ατόμων καθώς και των ατόμων με χρόνιες παθήσεις. Αντίθετα η καθιστική ζωή είναι υπεύθυνη για το 6% των θανάτων παγκοσμίως καθώς και επίσης έχει σημαντική συνεισφορά στην εμφάνιση διαβήτη, παχυσαρκίας, καρκίνου του μαστού και του παχέος εντέρου, καθώς και καρδιαγγειακών παθήσεων (WHO). Από τα παραπάνω κρίνεται απαραίτητο να μελετηθεί ως ένα ακόμα εργαλείο στα χέρια των ιατρών και των ατόμων με αυτή τη νόσο έτσι ώστε να βελτιωθεί η υγεία τους, η απόδοσή τους καθώς και η ποιότητα ζωής τους.
Η προστατευτική-βοηθητική επίδραση της άσκησης όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, είναι ξεκάθαρη μέσα από την βιβλιογραφία σε πολλές από τις παθήσεις που μπορεί να ταλαιπωρούν ένα θαλασσαιμικό άτομο ή μπορεί να ταλαιπωρούσαν στο μέλλον.
Περιορισμοί που αντιμετωπίζουν τα άτομα με μεσογειακή αναιμία
Κοινό χαρακτηριστικό των θαλασσαιμικών ατόμων, ανεξάρτητα από την σοβαρότητα της πάθησης, αποτελεί η μειωμένη ανοχή στην κόπωση (λόγω της μειωμένης ικανότητας δέσμευσης οξυγόνου καθώς και της επιβάρυνσης που προκαλεί η αυξημένη ποσότητα σιδήρου. Παράλληλα παρουσιάζουν μικρότερη VO2 peak σε σχέση με υγιή άτομα, μικρότερο όγκο παλμού, καθώς και μικρότερη μέγιστη καρδιακή συχνότητα (28,29,30). Από την άλλη, δεν φαίνεται να υπάρχει διαφορά ως προς την μέγιστη παραγωγή ισχύος και στην μέγιστη δύναμη, σε σύγκριση με τον υγιή πληθυσμό. Διαφορά εμφανίζεται στην παρατεταμένη εφαρμογή δύναμης, όπου υπάρχει μειωμένη μυϊκή απόδοση (31,38,47). Κάποιο άτομα μπορεί να παρουσιάσουν σιδηροπενία λόγω της μεθόδου ελέγχου του σιδήρου με το deferasirox (32). Τα παραπάνω σε συνδυασμό με την σοβαρότητα της πάθησης και τις σύνοδες παθήσεις που ταλαιπωρούν το άτομο, μπορεί να κριθεί αν ένα άτομο με θαλασσαιμία είναι ικανό να ακολουθήσει με ασφάλεια ένα πρόγραμμα γυμναστικής, καθώς και για να σχεδιαστεί όσο γίνεται πιο κατάλληλα το πρόγραμμα. Σημαντικό στοιχείο αποτελεί το γεγονός ότι η ανοχή ενός ατόμου στην άσκηση μειώνεται όσο αυξάνεται η επιπλέον συγκέντρωση σιδήρου στο αίμα (48)
Πολύ ενδιαφέρον εύρημα αποτελεί το γεγονός ότι η απόδοση και η αντοχή στην κόπωση των ασθενών αυξάνεται σημαντικά μετά την μετάγγιση αίματος, μετά την μετάγγιση αίματος η αιμοσφαιρίνη αυξήθηκε από 10.5±0.8 g/dL σε 12.1±1.2 (p<0.001), peak VO2 από 1408 σε 1546mL/min (p<0.05), και η VO2 στο αναερόβιο κατώφλι από 965 σε 1024mL/min (p<0.05), (50)
Αντιδράσεις κατά την άσκηση-κίνδυνοι
Πολλές φορές κατά την άσκηση παρουσιάζονται αντιδράσεις στα θαλασσαιμικά άτομα που δεν υπήρχαν στην ηρεμία και είναι ικανές να βάλουν σε κίνδυνο το άτομο. Παράλληλα χρήσιμο εργαλείο αποτελούν τα τεστ αντοχής για την καλύτερη διάγνωση των καρδιακών και πνευμονικών διαταραχών, τα οποία δεν γίνονται εύκολα ορατά στην ηρεμία. (41,42), Οι Aessopos A1, Tsironi M (2002) βρήκαν ότι κατά την άσκηση τα θαλασσαιμικά άτομα μπορεί να παρουσιάσουν ανωμαλίες στο ηλεκτροκαρδιογράφημα και ισχαιμία στο μυοκάρδιο σε άτομα με φυσιολογικά στεφανιαία αγγεία (40,41). Διαφορές παρουσιάζονται και στην αρτηριακή κατά την άσκηση των ατόμων με θαλασσαιμία σε σχέση με τον τυπικό πληθυσμό (43). Επίσης κατά την άσκηση μπορεί να δημιουργηθεί αλλοίωση στην λειτουργία του αριστερού κόλπου (44). Οι Grant GP, Graziano JH (1989) βρήκαν ότι κατά την άσκηση τα θαλασσαιμικά άτομα μπορεί να παρουσιάσουν αυξημένη καρδιακή παροχή, αλλά μειωμένη αρτηριοφλεβική διαφορά οξυγόνου (45). Στην περίπτωση που το άτομο πάσχει από καρδιακή ανεπάρκεια, στεφανιαία νόσο, ασταθή αρτηριακή πίεση, δυσρύθμιστο διαβήτη, στηθάγχη, σοβαρά ορθοπεδικά προβλήματα το άτομο κατηγορηματικά δεν θα έπρεπε να συμμετέχει σε προγράμματα άσκησης. Παράλληλα ασυμπτωματικά και συμπτωματικά άτομα με καλή πρόγνωση θα πρέπει να ασκούνται σε ήπιες εντάσεις για να μην αποτελέσει η άσκηση εκλυτική αιτία καρδιακής ανεπάρκειας και αρρυθμιών.
Οφέλη άσκησης σε άτομα με μεσογειακή αναιμία
Στόχος της άσκησης στα θαλασσαιμικά άτομα είναι η βελτίωση της λειτουργικότητάς τους, η πρόληψη των κινδύνων που ενέχει η καθιστική ζωή, η αντιμετώπιση των συνοδών παθήσεων καθώς και η βελτίωση της ποιότητάς ζωής τους. Η άσκηση μαζί με την υγιεινή διατροφή, την επαρκή ξεκούραση αποτελεί όπλο ενός ασθενή απέναντι στην πάθηση και τον βοηθάει στην διατήρηση ή βελτίωση της ποιότητας ζωής του. Στην βιβλιογραφία δεν υπάρχουν οργανωμένες μελέτες που να ενισχύουν την συμμετοχή των ατόμων σε προγράμματα άσκησης, αλλά επίσης δεν υπάρχουν και μελέτες από την άλλη που να παρουσιάζουν σημαντικά επιχειρήματα για μη συμμετοχή των ατόμων σε προγράμματα άσκησης.
Οι Doulgeraki A1, Athanasopoulou H και οι συνεργάτες τους (2012) προτείνουν ότι οι ασκήσεις με κάθετη φόρτιση μπορεί να έχουν θετική επίδραση στην πρόληψη και την αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης στα θαλασσαιμικά άτομα (33,34,35,36). Οι Monchanin G1, Connes P, (2005) συμπεραίνουν ότι ένα καλό επίπεδο φυσικής κατάστασης ως αποτέλεσμα της προπόνησης αποτελεί προστασία απέναντι στα συμπτώματα της πάθησης. Ένας ασθενής μπορεί να μην μπορεί να συμμετέχει σε προγράμματα έντονης άσκησης, αλλά μπορεί να πραγματοποιεί περπάτημα, jogging, ποδηλασία, κολύμβηση, προπόνηση με αντιστάσεις, yoga, tai chi και σε διάφορα αθλήματα χαμηλής έντασης (Center of Disease Control and Prevention ). O οργανισμός θαλασσαιμίας προτείνει 150m/week μέτριας έντασης άσκησης. Πέρα από την αερόβια προπόνησης είναι χρήσιμο 2-3/week να εκτελείται και πρόγραμμα ενδυνάμωσης με βασικές ασκήσεις για τις μεγάλες μυϊκές ομάδες του σώματος, με στόχο την αύξηση της δύναμης, της αντοχής της δύναμης, της λειτουργικότητας και τις ισχύος. Παράλληλα όπως σε κάθε πρόγραμμα βοηθητικό ρόλο παίζει και η προπόνησης ευλυγισίας, συμβάλλοντας στην καλύτερη κινητικότητα και στάση του σώματος. Μαθήματα όπως yoga, pilates, tai chi σε συνδυασμό με αερόβια προπόνηση και ασκήσεις ενδυνάμωσης για τις βασικές μυικές ομάδες με ελεύθερα βάρη ή μηχανήματα, αποτελούν την ιδανική συνταγή. Η πλειοψηφία των γυμναστηρίων παρέχουν τέτοιες επιλογές. Σημαντικό θα ήταν κατά την γνώμη μας να υπάρχει ανάλογα εξειδικευμένος γυμναστής για την καλύτερη δυνατή καθοδήγηση στην προπόνηση.
Συμπεράσματα
Η μεσογειακή αναιμία αποτελεί μία πάθηση που έχει απασχολήσει αρκετά την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα. Το μεγαλύτερο κομμάτι της βιβλιογραφίας ασχολείται με την εξήγηση της πάθησης, την κατηγοριοποίησή της καθώς και την αντιμετώπισή της. Παρόλα αυτά ένα μικρό αλλά σημαντικό τμήμα ασχολήθηκε με τις επιδράσεις, τα οφέλη και τους κινδύνους της συμμετοχής ενός ατόμου σε προγράμματα άσκησης. Ξεκάθαρα είναι όμως το συμπέρασμά ότι η άσκηση στην πλειοψηφία των ασθενών δεν αντενδείκνυται αλλά αντίθετα αποτελεί απαραίτητο μέσο στην αντιμετώπιση της κύριας αλλά και των συνοδών παθήσεων. Κύριοι παράγοντες περιορισμού της ικανότητας των ατόμων για άσκηση είναι: α) η μειωμένη συγκέντρωση αιμοσφαιρίνης στο αίμα β) η υψηλή συγκέντρωση σιδήρου στο αίμα γ) σύνοδες παθήσεις. Ξεκάθαρα φαίνεται στην βιβλιογραφία όμως ότι η άσκηση, δεν αντενδείκνυται στην πλειοψηφία των ασθενών αλλά αντίθετα φαίνεται να είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο στα χέρια του ασθενή για την αντιμετώπιση της πάθησης, καθώς και την πρόληψη άλλων παθήσεων που επιφέρει η καθιστική ζωή. Κριτήριο για την συμμετοχή ενός ατόμου σε πρόγραμμα άσκησης εξαρτάται από την βαρύτητα της ίδιας ή συνοδών παθήσεων. Όμως μικρός είναι ο αριθμός των ατόμων που απαγορεύεται να ασκούνται. Οι υπόλοιποι ,πάντα σε προσαρμοσμένα πλαίσια, μπορούν να ασκηθούν και να απολαύσουν το οφέλη. Αν η άσκηση έχει τους κατάλληλους χαρακτήρες και είδος τότε τα οφέλη μπορεί να υπερνικάν τους κινδύνους.
Ευχαριστούμε για τον χρόνο σας
Από την ομάδα του Workout Intelligence.
Για περισσότερα άρθρα σε θέματα γυμναστικής, επίδρασης της άσκησης στην υγεία, αθλητικής απόδοσης και αποκατάστασης αθλητικών τραυματισμών δείτε το blog μας https://www.workoutintelligence.com/fitness-ygeia-apodosi-blog
Βιβλιογραφία
1. Barret AN, Saminathan R, Choolani Thalassemia screening and confirmation of carriers in patients. 2016 Best Pract Clin Obstet Gynaecol
2. Naghavi M, Wang H + 710 Global, regional, and national age–sex specific all-cause and cause-specific mortality for 240 causes of death, 1990–2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013 Lancet. 2015 Jan 10;385(9963):117-71.
3. Stephen Tremblay,a Rachel Christine Colley,a Travis John Saunders,a Genevieve Nissa Healy,b Neville OwenbaHealthy Physiological and health implications of a sedentary lifestyleMark Active Living and, 2010.Applied Physiology, Nutrition, and Metabolism, 2010, 35(6): 725-740,
4. Russell R. Pate, Michael t, Steven N. Blair William L. Haskell, PhD; Caroline A. Macera, Claude Bouchard, PhD; David Buchner, MD, MPH; Walter Ettinger, Gregory W. Heath, Abby C. King, PhD; Andrea Kriska, Arthur S. Leon, Bess H. Marcus, Jeremy Morris, MD; Ralph S. Paffenbarger Jr, MD; Kevin Patrick, Michael L. Pollock, PhD; James M. Rippe, MD; James Sallis, ; Jack H. Wilmore, physical Activity and Public HealthA Recommendation From the Centers for Disease Control and Prevention and the American College of Sports JAMA. 1995;273(5):402-407.
5. Goetzel RZ1, Anderson DR, Whitmer RW, Ozminkowski RJ, Dunn RL, Wasserman J; Health Enhancement Research Organization (HERO) Research Committee. The Relationship Between Modifiable Health Risks and Health Care Expenditures: An Analysis of the Multi-Employer HERO Health Risk and Cost Database 1998 J Occup Environ Med. Oct;40(10):843-54.
6. Goetzel, Ron Z. PhD; Anderson, David R. PhD; Whitmer, R. William MBA; Ozminkowski, Ronald J. PhD; Dunn, Rodney L. MS; Wasserman, Jeffrey PhD; The Health Enhancement Research Organization (HERO) Research Committee Journal of Occupational & Environmental Medicine:October 1998 - Volume 40 - Issue 10 - pp 843-854
8. Proper KI1, Singh AS, van Mechelen W, Chinapaw MJ. Sedentary behaviors and health outcomes among adults: a systematic review of prospective studies Am J Prev Med. 2011 Feb;40(2):174-82
9. E. G. Wilmot C. L. Edwardson F. A. Achana M. J. DaviesT. Gorely K. KhuntiT. YatesEmail authorS. J. H. Biddle Sedentary time in adults and the association with diabetes, cardiovascular disease and death: systematic review and meta-analysis Diabetologia 2012, Volume 55, Issue 11, pp 2895–290
10. Alicia A. Thorp, PhDa, d, Neville Owen, PhDa, d, Maike Neuhaus, MSd, David W. Dunstan Sedentary Behaviors and Subsequent Health Outcomes in Adults: A Systematic Review of Longitudinal Studies, 1996–2011 Am J Prev Med. 2011 Aug;41(2):207-15
11. Gerald F. Fletcher, Gary Balady, Steven N. Blair, James Blumenthal, Carl Caspersen, Bernard Chaitman, Stephen Epstein, Erika S. Sivarajan Froelicher, Victor F. Froelicher, Ileana L. Pina, Michael L. Pollock Statement on Exercise: Benefits and Recommendations for Physical Activity Programs for All Americans Circulation. 1996;94:857-862
12. Morris CK, Froelicher VF. Cardiovascular benefits of physical activity. Herz.. Medline 1991;16:222-236.
13. Lee IM, Hsieh CC, Paffenbarger RS Jr Exercise intensity and longevity in men: the Harvard Alumni Health Study. JAMA.. 1995;273:1179-1184.
14. B. GutinM. J. Kasper Can vigorous exercise play a role in osteoporosis prevention? A review 1992, Volume 2, Issue 2, pp 55–69
15. Bernini L Geographic distribution of alpha-thalassemia. In Disorders of Hemoglobin University Press; 2001:878-894
16. Origa R β-Thalassemia Genet Med. 2016 Nov 3. 2016.173
17. Wu HP, Lin, Chang Wu Lei , Peng Weng , Tai, Chao Survival and complication rates in patients with thalassemia major in Taiwan Pediatr Blood Cancer. 2017 64(1):135-138.
18. Sharma R, Seth A, Chandra J, Gohain S, Kapoor S, Singh P, Pemde H Endocrinopathies in adolescents with thalassaemia major receiving oral iron chelation therapy Paediatr Int Child Health. 2016 Feb;36(1):22-7
19. Castaldi MA1, Cobellis L1 Thalassemia and infertility. Hum Fertil (Camb). 2016 Jun;19(2):90-6
20. Al-Akhras A1, Badr M1, El-Safy U1, Kohne E2, Hassan T1, Abdelrahman H1, Mourad M3, Brintrup J2, Zakaria M1 Impact of genotype on endocrinal complications in β-thalassemia patients Biomed Rep. 2016 Jun;4(6):728-736
21. De Sanctis V1, Soliman , Elsedfy , Albu , Al Jaouni , Anastasi, Bisconte , Canatan , Christou , Daar , Di Maio , El Kholy , Khater , Elshinawy , Kilinc , Mattei , Mosli , Quota , Roberti, Sobti , Yaarubi Canpisi, Kattamis Review and Recommendations on Management of Adult Female Thalassemia Patients with Hypogonadism based on Literature Review and Experience Mediterr J Hematol Infect Dis. 2017 Jan 1;9(1)
22. Porter , Cappellini , Kattamis , Viprakasit , Musallam , Zhu , Taher A Iron overload across the spectrum of non-transfusion-dependent thalassaemias: role of erythropoiesis, splenectomy and transfusions. Br J Haematol. 2017 Jan;176(2):288-299
Padiatr. 2016 Nov;228(6-07):307-312
23.Warncke , Konrad , Kohne , Hammer , Ohlenschlager , Herrlinger , Jager , Holl Diabetes in Patients with ?-thalassemia or other Hemoglobinopathies - Analysis from the DPV Database. Klin Padiatr. 2016 Nov;228(6-07):307-312
24. Lioudaki E, Whyte M Acute cardiac decompensation in a patient with beta-thalassemia and diabetes mellitus following cessation of chelation therapy. Clin Case Rep. 2016 12;4(10):992-996.
25. Pes GM, Tolu F, Dore MP Anti-Thyroid Peroxidase Antibodies and Male Gender Are Associated with Diabetes Occurrence in Patients with Beta-Thalassemia Major. J Diabetes Res. 2016;2016:1401829
26. De Sanctis , Soliman , Elsedfy , Yaarubi , Skordis , Khater , El Kholy , Stoeva , Fiscina , Angastiniotis , Daar, Kattamis The ICET-A Recommendations for the Diagnosis and Management of Disturbances of Glucose Homeostasis in Thalassemia Major Patients. Mediterr J Hematol Infect Dis. 2016 28;8(1)
27. Sohn EY, Kato R, Noetzli LJ, Gera A, Coates T, Harmatz P, Keens TG, Wood JC Exercise performance in thalassemia major: correlation with cardiac iron burden Am J Hematol. 2013 88(3):193-7
28. Benedetto , Rao , Cefalu , Aguglia , Cattadori G1, D'Ascola , Benedetto , Agostoni , Sciomer Effects of blood transfusion on exercise capacity in thalassemia major patients PLoS One. 2015 26;10(5)
29. Liem R, Reddy M, Pelligra S, Savant A, Fernhall B, Rodeghier M, Thompson A Reduced fitness and abnormal cardiopulmonary responses to maximal exercise testing in children and young adults with sickle cell anemia Physiol Rep. 2015 3(4)
30. Vincent L1, Feasson L, Oyono-Enguelle S, Banimbek V, Monchanin G, Dohbobga M, Wouassi D, Martin C, Gozal D, Geyssant A, Thiriet P, Denis C, Messonnier L Skeletal muscle structural and energetic characteristics in subjects with sickle cell trait, alpha-thalassemia, or dual hemoglobinopathy J Appl Physiol (1985). 2010 109(3):728-34
31. Vill K, Muller-Felber W, Teusch V, Blaschek A, Gerstl L, Huetker S, Albert M Proximal muscular atrophy and weakness: An unusual adverse effect of deferasirox iron chelation therapy Neuromuscul Disord. 2016 26(4-5):322-5
32. Doulgeraki A, Athanasopoulou H, Voskaki I, Tzagaraki A, Karabatsos F, Fragodimitri C, Georgakopoulou E, Iousef J, Monopolis I, Chatziliami A, Karagiorga M Bone health evaluation of children and adolescents with homozygous β-thalassemia: implications for practice J Pediatr Hematol Oncol. 2012 34(5):344-8
33. Layne JE Nelson ME The effects of progressive resistance training on bone density: a review Nutrition, Exercise Physiology and Sarcopenia Laboratory
34. B. GutinM. J. Kasper Can vigorous exercise play a role in osteoporosis prevention? A review 1992 Osteoporosis International , Volume 2, Issue 2, pp 55–69
35. Riku Nikander Harri Sievanen, Ari Heinonen, Robin M Daly, Kirsti Uusi-Rasi and Pekka Kannus Targeted exercise against osteoporosis: A systematic review and meta-analysis for optimising bone strength throughout life Medicine and Science in Sports and Exercise [1999, 31(1):25-30] BMC Medicine 8:47
36. Agostoni P, Cerino M, Palermo P, Magini A, Bianchi M, Bussotti M, Fiorelli G, Cappellini MD Exercise capacity in patients with beta-thalassaemia intermedia Br J Haematol. 2005 Oct;131(2):278-81
37. Monchanin G1, Connes P, Wouassi D, Francina A, Djoda B, Banga PE, Owona FX, Thiriet P, Massarelli R, Martin C Hemorheology, sickle cell trait, and alpha-thalassemia in athletes: effects of exercise Med Sci Sports Exerc. 2005 Jul;37(7):1086-92
38. Aessopos A1, Tsironi M, Vassiliadis I, Farmakis D, Fountos A, Voskaridou E, Perakis A, Defteraios S, Loutradi A, Loukopoulos D. Exercise-induced myocardial perfusion abnormalities in sickle beta-thalassemia: Tc-99m tetrofosmin gated SPECT imaging study 40 Am J Med. 2001 1;111(5):355-60
39. Cracowski C, Wuyam B, Klein V, Levy P Lung function and exercise capacity in thalassaemia major Eur Respir J. 1998 Nov;12(5):1130-6
40. Tai DY1, Wang YT, Lou J, Wang WY, Mak KH, Cheng HK Lungs in thalassaemia major patients receiving regular transfusion Eur Respir J. 1996 Jul;9(7):1389-94
41. Sarubbi B1, Ducceschi V, Lucca P, Tancredi G, Spadaro P, Ponte G, Scelzi B, Esposito P, Iarussi D, Irace L ardiovascular adaptation to the stress test in subjects with Cooley's disease Cardiologia. 1994 Aug;39(8):551-6.
42. Sau F, Lai ME, Seguro C, Onnis E, Figus A, Farci P, Balestrieri A, Cherchi A Echocardiographic study at rest and during effort in adult asymptomatic thalassemic patients Cardiologia. 1989 Mar;34(3):221-7
43. Grant GP, Graziano JH, Seaman C, Mansell AL Cardiorespiratory response to exercise in patients with thalassemia major Am Rev Respir Dis. 1987 Jul;136(1):92-7.
44. Marinov BI1, Terziyski KV, Sapunarova KG, Kostianev SS. Exercise performance in children with severe beta-thalassemia before and after transfusion Folia Med (Plovdiv). 2008 Oct-Dec;50(4):48-54
45. Nanas S, Vasileiadis I, Dimopoulos S, Sakellariou D, Kapsimalakou S, Papazachou O, Tasoulis A, Ladis V, Pangalis G, Aessopos A New insights into the exercise intolerance of beta-thalassemia major patients Scand J Med Sci Sports. 2009 Feb;19(1):96-102
46. Sohn E., Kato R, Noetzli L, Gera A. , Coates Th, Harmatz P, Keens Th, Wood J., Exercise performance in thalassemia major: Correlation with cardiac iron burden 2013, American Journal of Hematology 193-197
47. Daniela Benedetto Effects of Blood Transfusion on Exercise Capacity in Thalassemia Major Patients 2015
48. Villa MP1, Rotili PL, Santamaria F, Vania A, Bonci E, Tancredi G, Ronchetti R. Physical performance in patients with thalassemia before and after transfusion Pediatr Pulmonol. 1996 Jun;21(6):367-72.
Comments