Πολύ συχνά ακούμε όρους σχετικά με νέες τάσεις στην γυμναστική. Λειτουργική προπόνηση (functional training), καλλισθενική γυμναστική, cross training, διορθωτική γυμναστική. Σαν όρος δεν είναι το ίδιο διαδεδομένος αλλά αυτό δεν κάνει μικρότερη την σημασία του. Μπορεί να μην εμφανίζεται αυτόνομα αλλά συμπεριλαμβάνεται σε πολλά προγράμματα και μεθόδους γυμναστικής.
Η διορθωτική προπόνηση έκανε την εμφάνισή της από την δεκαετία του 1990 αλλά διαδόθηκε ευρύτερα μετά το 2000. Αντλεί πολλά στοιχεία από την εφαρμοσμένη φυσιοθεραπεία, την λειτουργική ανατομική αλλά και την έρευνα στα αντικείμενα της εργοφυσιολογίας, ενδυνάμωσης και νευρομυικού ελέγχου. Έχει δανειστεί επίσης επιτυχημένες πρακτικές και ασκήσεις από την μέθοδο pilates και την yoga. Κύριος παράγοντας διάδοσής της ήταν Η NASM (National Academy of sports medicine). Αυτός ο Αμερικάνικος οργανισμός συγκέντρωσε τις διαθέσιμες πηγές, εξέδωσε βιβλία και σχεδίασε σεμινάρια, έτσι ώστε να εκπαιδευτούν οι επαγγελματίες υγείας στις αρχές και μεθόδους της διορθωτικής γυμναστικής. Πρωτεργάτες αυτής της προσπάθειας είναι οι εγκεκριμένοι Michael Clark, Lee Burton αλλά και πολλοί ακόμα επαγγελματίες στον τομέα την αθλητικής επιστήμης, της φυσιοθεραπείας και της ορθοπεδικής
Ποιος είναι ο στόχος της διορθωτικής γυμναστικής
Στόχος και λόγος ύπαρξης αυτής της μεθόδου γυμναστικής είναι να αντιμετωπιστεί η αιτία πόνου και τραυματισμών κατά την ανθρώπινη κίνηση και αθλητική δραστηριότητα. Επικεντρώνεται δηλαδή στην εύρεση τυχών δυσλειτουργιών στην λειτουργία του μυοτενόντιου συστήματος, σε ελλείμματα νευρομυικού ελέγχου κινήσεων, σε μυϊκές ανισορροπίες καθώς και σε αλλοιωμένη κινητικότητα αρθρώσεων κατά την εκτέλεση δυναμικών κινήσεων ή κατά την στάση του σώματος. Αφού βρεθούν τέτοιες καταστάσεις, αξιολογούνται και στην συνέχεια εφαρμόζονται στοχευμένες πρακτικές για την αντιμετώπισή τους με απώτερο σκοπό να μην ξανά εμφανιστούν. Αυτό αποτελεί και σημαντικό λόγο ανάπτυξης αυτής της μεθόδου καθώς δεν υπήρχαν ξεκάθαρες οργανωμένες πρακτικές για την αποφυγή των επανατραυματισμών. Ταίριαξε και με την μελέτη της ανθρώπινης περιτονίας η οποία έχει συζητηθεί σημαντικά τον 21ο αιώνα
Για ποιες περιπτώσεις σχεδιάστηκε
Τα πιο συνήθη προβλήματα που συναντάει ένας επαγγελματίας υγείας σχετικά με την νευρομυική λειτουργία ενός ασκούμενου πηγάζουν από τον τρόπο ζωής. Η εκτεταμένη καθιστική ζωή και η εργασία σε γραφείο δημιουργούν κινητικές αλλοιώσεις και πόνο σε πολύ μεγάλο τμήμα του πληθυσμού. Σε αυτό συμβάλει πλέον και η εκτεταμένη χρήση κινητού. Χαρακτηριστικά είναι τα στατιστικά από τις ΗΠΑ όπου έχει βρεθεί ότι τουλάχιστον το 60% των ενηλίκων παρουσιάζει ενοχλήσεις στην μέση. Πάνω από το 80% αυτών εργάζονται σε γραφείο. Επίσης συχνή είναι εμφάνιση ενοχλήσεων στον ώμο σε πάνω από το 16% του πληθυσμού.
Η διορθωτική γυμναστική στοχεύει λοιπόν στην επαναφορά της ορθής μυϊκής λειτουργίας, στην διόρθωση της στάσης του σώματος και στην αντιμετώπιση μυϊκών ανισορροπιών που οδηγούν ή που μπορεί να οδηγήσουν σε τραυματισμό ή κινητικές αλλοιώσεις όπως η κύφωση, η λόρδωση, σύνδρομο απιοειδούς, πόνο στην μέση και τον αυχένα.
Επίσης συνδέεται άμεσα με την αθλητική απόδοση. Ενισχύει την προσπάθεια για πρόληψη τραυματισμών όπως μυϊκές θλάσεις, σύνδρομα υπέρχρησης ακόμα και την ρήξη πρόσθιου χιαστού.
Χωρίς την στοχευμένη εφαρμογή πρακτικών και με οδηγό τον πόνο δημιουργείτε ένας φαύλος κύκλος. Όταν νιώσουμε πόνο σε κάποια κίνηση, συνήθως την αποφεύγουμε ή μας προτείνουν να την αποφύγουμε. Με την αποφυγή κινήσεων ή την εκτέλεσή τους με διαφορετικό τρόπο έτσι ώστε να αποφύγουμε τον πόνο, δημιουργούμε μυϊκές ανισορροπίες. Αυτές στην συνέχεια ενισχύουν λανθασμένα κινητικά μοτίβα που μπορεί να μας ξαναοδηγήσουν σε τραυματισμό. Για παράδειγμα ας πάρουμε την ορθή στάση σώματος. Πολλές φορές μέσα στην ημέρα μπορεί να προσπαθούμε να κάτσουμε με ίσιο κορμό αλλά αρχίζουμε να νιώθουμε πόνο στην μέση της πλάτης. Αντανακλαστικά γέρνουμε λίγο προς τα μπροστά γιατί νιώθουμε πιο βολική την θέση. Αυτό όμως επιβαρύνει τους ήδη βραχυμένους μύες του θώρακα. Έτσι περιορίζεται ακόμα περισσότερο η καλή ευλυγισία μας στην περιοχή. Η κακή κινητικότητα στην θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης και της άρθρωσης του ώμου συνδέεται άμεσα με πόνο στην μέση, αυχενικό σύνδρομο καθώς και τραυματισμούς υπέρχρησης στον ώμο όπως το σύνδρομο προστριβής.
Μια ακόμα περίπτωση που τονίζει την σημασία της διορθωτικής γυμναστικής είναι η επαναφορά μας σε καθημερινές ή αθλητικές δραστηριότητες μετά από τραυματισμό ή παρατεταμένη αποχή από αυτές. Θεωρητικά αν το σώμα μας είναι συνηθισμένο να εκτελεί συγκεκριμένες κινήσεις με συγκεκριμένη ένταση, αν περάσει μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς να τις εκτελέσει, οδηγείται σε μυική ατροφία, κοινώς μειώνεται η δύναμη των μυών που συμμετέχουν στην κίνηση. Σύμφωνα με την έρευνα, κάποιοι μύες είναι πιο επιρρεπής στην ατροφία από κάποιους άλλους. Συνεπώς σταματούν να υποστηρίζουν στον ίδιο βαθμό μια κίνηση όπως πριν την αποχή. Αυτή η μειωμένη συμμετοχή τους στην άσκηση ή κίνηση αναγκάζει άλλες ανατομικές δομές (μύες-σύνδεσμοι-τένοντες) να αναλάβουν το φόρτο εργασίας. Κάτι στο οποίο δεν ήταν συνηθισμένες σε μεγάλες εντάσεις. Εύλογα λοιπόν μπορεί να οδηγηθούν σε τραυματισμό και πόνο. Ένα παράδειγμα είναι ο μείζων γλουτιαίος μυς. Συνήθως, αν δεν χρησιμοποιείται, χάνει την δύναμή του. Άρα κατά την επαναφορά στο πρόγραμμα γυμναστικής μας αν δεν συμμετέχει το ίδιο ενεργά στην εκτέλεση ασκήσεων όπως οι προβολές, τότε αναγκάζονται να αυξήσουν την δράση τους οι οπίσθιοι μηριαίοι, ο μακρός προσαγωγός και ο απιοειδής μυς. Γεγονός που τους οδηγεί σε κόπωση και ίσως τραυματισμό.
Από ποια στάδια αποτελείται ένα πρόγραμμα διορθωτικής γυμναστικής
Η εφαρμογή της μεθόδου συνήθως έχει 4 στάδια. Την αξιολόγηση, την αναστολή, την κινητικότητα και την ενεργοποίηση. Στο κάθε στάδιο εφαρμόζονται πρακτικές που θα αναλύσουμε ξεχωριστά. Οι τεχνικές αναστολής, κινητικότητας και ενεργοποίησης εφαρμόζονται σε κάθε προπόνηση.
Αξιολόγηση
Αυτό ίσως είναι και το πιο βασικό στάδιο. Κατά την αξιολόγηση της λειτουργίας του νευρομυικού συστήματος ενός ατόμου με ειδικά τεστ, μπορεί ο εξειδικευμένος γυμναστής να διαπιστώσει ανάλογα την ποιότητα της εκτέλεσης, αν υπάρχουν ελλείμματα κινητικού ελέγχου, αν υπάρχει περιορισμένη ή υπερβολική ευκαμψία σε αρθρώσεις, την στάση σώματος καθώς και ποιοι μύες πιθανόν να μην ενεργοποιούνται βέλτιστα.
Η γνώση για την ερμηνεία των αποτελεσμάτων πηγάζει από μελέτες που έχουν συνδέσει την εμφάνιση ορισμένων αλλοιώσεων στην κίνηση με ηλεκτρομυογραφήματα, επιδημιολογικά στοιχεία τραυματισμών καθώς και παρατηρήσεις από επιτυχημένες πρακτικές
Τεστ που χρησιμοποιούνται συνήθως είναι απλές κινήσεις όπως ένα κάθισμα (με χέρια ψηλά ή χωρίς, με ένα ή δυο πόδια), η προβολή, η σανίδα, τα push ups, η κωπηλατική, η προσγείωση από άλμα, η βάδιση, το τρέξιμο ή απλή στάση σώματος. Υπάρχουν πολλές διαφορετικές κινήσεις που μπορεί να αξιολογηθούν και να χρησιμοποιηθούν πολλά διαφορετικά εργαλεία. Συνήθως όμως για λόγους απλότητας χρησιμοποιούνται τα παραπάνω. Τέλος χρησιμεύουν πολλές φορές και τα γωνιόμετρα για μέτρηση του εύρους κίνησης αρθρώσεων.
« Λέγεται ότι ένας άνθρωπος αποκτάει την πρώτη του εντύπωση για έναν άλλο, όταν τον βλέπει για πρώτη φορά, εντός 8 δευτερολέπτων. Στην περίπτωση της διορθωτικής γυμναστικής ένας εξειδικευμένος γυμναστής βγάζει συμπεράσματα για τυχόν κινητικές αλλοιώσεις ενός ασκούμενου με μόλις μερικές επαναλήψεις καθίσματος»
Αναστολή.
Το στάδιο αυτό πηγάζει από την έρευνα στην μυϊκή λειτουργία και την εφαρμοσμένη φυσιοθεραπεία. Γνωρίζουμε ότι όταν ένας μυ εκτίθεται σε δυνάμεις που δεν μπορεί να αντέξει ή σε υπερδραστηριότητα, μπορεί να οδηγηθεί σε τραυματισμό. Κατά τον τραυματισμό κάποιες μυϊκές ίνες «σπάνε» και δημιουργείται φλεγμονή στην περιοχή. Λόγω της συσσώρευσης νεκρών κυττάρων και υγρών η περιοχή πρήζεται. Για την μείωση του κινδύνου επανατραυματισμού δημιουργείται ένας μυϊκός σπασμός (δηλαδή μια παρατεταμένη σύσπαση). Όταν υποχωρήσει ο σπασμός και ιανθεί η περιοχή, μπορεί να υπάρχει συσσώρευση συνδετικού ιστού και αλάτων λόγω της μη βέλτιστης αποκατάστασης. Σε αυτές τις περιοχές δημιουργούνται τα γνωστά ίσως trigger points, δηλαδή ευαίσθητες στο άγγιγμα περιοχές πάνω στον μυ που δημιουργούν πόνο.
Στόχος σε αυτό το στάδιο είναι η αντιμετώπιση του σπασμού και των trigger points με τεχνικές αναστολής με σκοπό να επανέλθει η σωστή λειτουργία του μυ
Στις τεχνικές αναστολής συγκαταλέγονται η μυοπεριτονιακή απελευθέρωση με μάλαξη ή χρήση εργαλείων από ειδικό και η αυτό-μυοπεριτονιακή απελευθέρωση που περιλαμβάνει τεχνικές πίεσης και μάλαξης που μπορούμε να κάνουμε μόνοι μας είτε με τα χέρια μας ή με την χρήση απλού εξοπλισμού. Το πιο διαδεδομένο είναι το foam rolling (μπορείτε να δείτε το άρθρο μας Foam rolling. Τι μας επισημαίνει η διεθνής έρευνα;; ), το οποίο γίνεται είτε με αφρώδης κυλίνδρους ή σφαιρικά αντικείμενα διαφορετικής σκληρότητας. Όταν υπάρχει η δυνατότητα, η μέθοδοι συνδυάζονται με χρήση θερμών επιθεμάτων, καθώς η μυϊκή τάση μειώνεται.
Η μέθοδος πηγάζει από τον μηχανισμό "αυτογενούς αναστολής" που διαθέτει το σώμα μας. Όταν ασκούμε παρατεταμένη πίεση σε ένα μυ ενεργοποιούνται ειδικοί υποδοχείς στον μυ και τον τένοντα που είναι ευαίσθητοι στην μηχανική πίεση (τάση). Αυτοί οι υποδοχείς στέλνουν μήνυμα μέσω των γ' νευρώνων στο κεντρικό μυϊκό σύστημα να μειώσει την τάση του μυ για να αποφευχθεί τραυματισμός.
Κινητικότητα
Σε αυτό το στάδιο αφού έχουν ανασταλεί οι μύες που βρίσκονταν σε σύσπαση και έχουν αντιμετωπιστεί σε κάποιο βαθμό τα trigger points, εφαρμόζουμε διατάσεις που στοχεύουν σε αυτούς, για την επαναφορά του ιδανικού μήκους τους. Προσοχή πρέπει να δοθεί στην αναγνώριση αυτών των μυών. Αν ένας μυς είναι αδύναμος θέλει διαφορετική προσέγγιση από κάποιον που είναι ισχυρός και έχει βράχυνση.
Χρησιμοποιούμε τις στατικές διατάσεις, στις οποίες αφού βρούμε το σημείο (θέση) στην οποία νιώθουμε ένα ελαφρύ κάψιμο, διατηρούμε την θέση για 20-30 δευτερόλεπτα. Ιδανικά εκτελούμε 2 σετ και επιλέγουμε 4-6 βασικές ασκήσεις, ανάλογα βέβαια τα σημεία που στοχεύουμε. Μπορείτε να δείτε το άρθρο μας για προτεινόμενες διατάσεις στο σπίτι (6 Βασικές διατάσεις για να κάνεις στο σπίτι)
Τις διατάσεις PNF ή αλλιώς νευρομυικής διευκόλυνσης. Αυτή η ειδική κατηγορία διατάσεων χαρακτηρίζεται από μία αρχική σύσπαση του μυ για 10-30 δευτερόλεπτα (συνήθως ισομετρικά) και στην συνέχεια διάτασή του για 20-30 δευτερόλεπτα. Μπορούν να εκτελεστούν 2-4 σετ από κάθε άσκηση.
Ενεργοποίηση
Στο τελευταίο στάδιο συμπεριλαμβάνονται οι τεχνικές ενεργοποίησης των μυών και οι ασκήσεις ενδυνάμωσής τους. Η ενεργοποίηση παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στους μύες που βρίσκονται σε αναστολή. Αυτό συμβαίνει λόγω της μυϊκής ατροφίας και της αλλοίωσης της δράσης του νευρικού ερεθίσματος που φτάνει σε αυτούς. Ένα συχνό παράδειγμα είναι και ο γλουτός που αναφέραμε παραπάνω. Η επαναφορά τους σε βέλτιστη λειτουργία είναι απαραίτητη και από άποψη αθλητικής απόδοσης αλλά και αποφυγής καταπόνησης άλλων ανατομικών σημείων που αναλαμβάνουν τον φόρτο εργασίας του.
Διαλέγουμε ασκήσεις που να απομονώνουν τον μυ που στοχεύουμε. Συνήθως είναι ισομετρικές (μόνο σύσπαση, χωρίς κίνηση) στο σημείο μέγιστης παραγωγής δύναμης του μυ. Συνήθως εκτελούμε 2-8 σετ από 5 έως 20-30 δευτερόλεπτα
Στην συνέχεια εφαρμόζουμε και κάποιες δυναμικές ασκήσεις με έμφαση στην σωστή στάση σώματος και την ενεργοποίηση του μυ στόχου. Συνήθως έχουμε αργό ρυθμό εκτέλεσης (για παράδειγμα 2 δευτερόλεπτα μειομετρική σύσπαση, 2 ισομετρική και 4 πλειομετρική). Αφού κατακτήσουμε αυτό το στάδιο μπορούμε να συμπεριλάβουμε πολυαρθρικές ασκήσεις που συμμετέχουν και άλλοι μύες.
Στο τελευταίο στάδιο μπορούμε να αυξήσουμε και την ένταση ή την ταχύτητα της εκτέλεσης και να συμπεριλάβουμε πλειομετρικές ασκήσεις. Οι οποίες σύμφωνα με πρόσφατα δεδομένα συμβάλουν σημαντικά και στην μυϊκή ενδυνάμωση αλλά και στον κινητικό έλεγχο.
Σημείο προσοχής της διορθωτικής γυμναστικής
Πάντα έμφαση την ποιότητα της κίνησης και όχι στην ποσότητα. Δεν μας ενδιαφέρει να σηκώσουμε πολλά κιλά ή να κάνουμε πολλές επαναλήψεις. Μας ενδιαφέρει να εκτελέσουμε την άσκηση με μέγιστη δυνατή συγκέντρωση στον μυ στόχο και την κατάλληλη τεχνική. Αυτόν δεν είναι πάντα εύκολο. Ακόμα και σε μια μία φαινομενικά άρτια εκτέλεση να μην υπάρχει καλή ενεργοποίηση. Γεγονός που θα φανεί αν αυξήσουμε την ένταση. Εδώ η συμμετοχή του γυμναστή είναι καταλυτική.
Τα στάδια εκτελούνται με την σειρά για βέλτιστο αποτέλεσμα.
Η λεπτομέρεια κάνει την διαφορά σε αυτή την μέθοδο προπόνησης
Το στάδιο της αξιολόγησης είναι αρκετά σημαντικό και θα πρέπει να εκτελείται σε τακτά χρονικά διαστήματα (πχ ανά μήνα) για να παρακολουθείται η πρόοδος
Έχει δεχθεί κριτική σαν μέθοδος? Που εστιάζονται τα αρνητικά σχόλια?
Η αλήθεια είναι ότι έχει δεχθεί αρκετή κριτική σαν μέθοδος αλλά και στις επιμέρους τεχνικές της. Η αρνητική κριτική προέρχεται κυρίως από προπονητές. Θεωρούν χάσιμο πολύτιμου προπονητικού χρόνου την επικέντρωση σε τεχνικές που δεν συνδέονται άμεσα με την αθλητική απόδοση. Επίσης επικρίνουν τα αποτελέσματά της. Θεωρούν ότι η προπόνηση ενδυνάμωσης με πολυαρθρικές ασκήσεις και άρτια εκτέλεση αποτελεί την καλύτερη μορφή διορθωτικής προπόνησης, καθώς το σώμα μαθαίνει να λειτουργεί σωστά σε δύσκολες συνθήκες (για παράδειγμα μπροστινό κάθισμα με μπάρα και ένταση 70-90%) επειδή αναγκάζεται λόγω των μεγάλων απαιτήσεων. Η αλήθεια είναι κάπου στην μέση. Επίσης υπάρχει διαφορά από άτομο σε άτομο. Ότι δουλεύει για κάποιον μπορεί να μην δουλεύει σε κάποιον άλλο. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να ακολουθείτε η επιστημονική μέθοδος της αξιολόγησης και της εξατομίκευσης της προπόνησης.
Παράλληλα debate υπάρχει στην βιβλιογραφία σχετικά με την εφαρμογή του foam rolling και των στατικών διατάσεων. Ξεπερνάει τα όρια του άρθρου να αναλύσουμε κάτι τέτοιο αλλά σχετικά με αυτές τις δύο τεχνικές, η αποτελεσματικότητα εξαρτάται σημαντικά από το πως γίνονται, το πότε αλλά και με ποιον στόχο.
Πως μπορούμε να την εντάξουμε στο πρόγραμμά μας?
Αν μετά από αξιολόγηση έχει κριθεί απαραίτητο να εφαρμόσουμε προπόνηση διορθωτικής γυμναστικής, ο τρόπος που θα την εισάγουμε εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Στις περισσότερες περιπτώσεις προτείνεται η εφαρμογή μίας ρουτίνας 10-20 λεπτών στο αρχικό μέρος της βασικής μας προπόνησης. Σε αυτή την ρουτίνα συμπεριλαμβάνουμε, λόγω πίεσης χρόνου βασικές ασκήσεις και τεχνικές που στοχεύουν στο σημαντικότερο πρόβλημά μας. Παράλληλά μέσα στην εβδομάδα μπορούμε τις ημέρες που δεν έχουμε προπόνηση να εκτελούμε πάλι μία σειρά από ανασταλτικές ασκήσεις και ασκήσεις κινητικότητας (στην περίπτωση που δεν μπορούμε ολόκληρη την ρουτίνα). Προσοχή πρέπει να δοθεί στο βασικό πρόγραμμα ενδυνάμωσης που χρησιμοποιούσαμε πριν εφαρμόσουμε διορθωτική γυμναστική. Πιθανόν θα χρειάζεται προσαρμογή έτσι ώστε να μην ενισχύουμε υπάρχοντα αλλοιωμένα κινητικά μοτίβα.
Σε περίπτωση που δεν γυμναζόμασταν συστηματικά έως τώρα, η διορθωτική γυμναστική είναι ένας ιδανικός τρόπος για να ξεκινήσουμε να το πράττουμε. Είναι σχεδόν απίθανο να μην έχουμε μυϊκές ανισορροπίες ή συσσωρευμένη επιβάρυνση σε ανατομικές δομές και βραχυμένους μύες. Αν τα διορθώσουμε από την αρχή, θα γλιτώσουμε πιθανόν πολλές δυσάρεστες καταστάσεις.
Κρίνεται συνεπώς, ειδικά κατά την πρώτη επαφή μας, ιδιαίτερα χρήσιμη η συνεργασία με ειδικό γυμναστή που θα μας καθοδηγήσει με ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα. Η διορθωτική γυμναστική δεν είναι μία συνταγή που λύνει όλα τα προβλήματα. Αλλά μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στο «σπάσιμο του φαύλου κύκλου τραυματισμού που αναφέραμε, εφόσον τηρούνται οι αρχές.
Take home points
- Ποιότητα νικάει πάντα την ποσότητα
- Έμφαση στις λεπτομέρειες της εκτέλεσης. Ακόμα και σε μία φαινομενικά άρτια εκτέλεση, μπορεί να κρύβονται ανισορροπίες.
Ευχαριστούμε για τον χρόνο σας
Από την ομάδα του Workout Intelligence
Για περισσότερα άρθρα σαν και αυτό αλλά μπορείτε να επισκεφτείτε το blog μας
Βιβλιογραφία
1) Micheal Clark Scott Lucett - Essentials of Corrective Exercise Training – 2010
2) Fascia: What it is and Why it Matters Paperback – October 31, 2017, David Lesondak
3) Seidi, Foada, | Rajabi, Reza, The efficiency of corrective exercise interventions on thoracic hyper-kyphosis angle, 2014, Journal of Back and Musculoskeletal Rehabilitation
4) Solomonow M.Acute repetitive lumbar syndrome: a multi-component insight into the disorder.J. Bodyw. Mov. Ther. 2012
5) Matt Wallden, Designing effective corrective exercise programs: The importance of dosage, Journal of bodywork and movement therapies, 2015
6) Jang, Hyun-Jeong , Hughes, Lynne C, Effects of Corrective Exercise for Thoracic Hyperkyphosis on Posture, Balance, and Well-Being in Older Women: A Double-Blind, Group-Matched Design, 2019, Journal of geriatric physical therapy
7) Amir AliJafarnezhadgero, Rehabilitation improves walking kinematics in children with a knee varus: Randomized controlled trial, Journal of physical rehabilitation medicine, 2018