Ο προκάτοχος του σημερινού αθλητικού παπουτσιού τρεξίματος, είναι σχετικά πρόσφατος, δηλαδή από τον 19ο αιώνα καθώς έως τότε το τρέξιμο δεν αποτελούσε δημοφιλή δραστηριότητα του ελεύθερου χρόνου (Bramble & Lieberman, 2004). Η εργατική τάξη δεν είχε τον χρόνο αλλά ούτε την σωματική αντοχή να τρέξει για χόμπι αλλά επίσης οι πλούσιοι της εποχής το θεωρούσαν προσβλητικό για την δημόσια εικόνα τους. Συνεπώς δεν είχε δημιουργηθεί η ανάγκη για ένα παπούτσι το οποίο διευκόλυνε και προστάτευε το πόδι επιπλέον κατά το τρέξιμο. Η απουσία ανάγκης σταμάτησε την εξέλιξη των υποδημάτων για πολλά χρόνια. Μετά όμως από τον 19ο αιώνα τα πράγματα άλλαξαν.
Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα μας
Στο συγκεκριμένο άρθρο, θα κάνουμε απλώς μία ιστορική αναδρομή όπως την βρήκαμε στις πηγές που αναζητήσαμε καθώς πιστεύουμε ότι είναι αρκετά ενδιαφέρουσα για κάποιον που του αρέσει το τρέξιμο αντοχής. Παράλληλα σημειώνουμε ότι οι αναφορές σε εταιρείες δεν είναι προσωπική μας επιλογή αλλά ανάλογες με τα στοιχεία που βρήκαμε στην βιβλιογραφία.
Λίγα ιστορικά στοιχεία για το τρέξιμο
O παλαιολιθικός άνθρωπος χρησιμοποιούσε το τρέξιμο ως ένα μέσο για να συλλέξει την τροφή του (μέσω του κυνηγιού) αλλά και να αποφύγει θηρευτές. Αποτελούσε τον πιο γρήγορο τρόπο μετακίνησης του ανθρώπου για τουλάχιστον 2 εκατομμύρια χρόνια. Στην συνέχεια, το τρέξιμο άρχισε να χρησιμοποιείται και στα πλαίσια αθλητικών διοργανώσεων. Ειδικά στην αρχαία Ελλάδα όπου σύμφωνα με ιστορικά δεδομένα πραγματοποιούνταν σειρά διοργανώσεων, με τον πιο γνωστό να είναι οι ολυμπιακοί αγώνες από το 776 π.Χ. . Το πρώτο αγώνισμα που γνωρίζουμε ότι περιλάμβανε τρέξιμο ήταν ο στάδιος δρόμος, όπου οι αθλητές έτρεχαν 180m όσο πιο γρήγορα μπορούσαν σε χώμα, ξυπόλητοι. Τα επόμενα χρόνια εμφανίστηκε και ο δόλιχος δρόμος, ο οποίος αποτελούσε την μεγαλύτερη απόσταση την οποία έτρεχαν επίσημα οι αθλητές (4800m) το 720 π.Χ. και είναι ο προπάτορας τον σημερινών δρόμων αντοχής (Μουρατίδης, 2017).
Την πιο σημαντική καμπή στην ιστορία του τρεξίματος φαίνεται να αποτελεί η εισαγωγή του μαραθώνιου δρόμου στους ολυμπιακούς αγώνες του 1896 στην Αθήνα. Παρότι δεν αποτελούσε αγώνα των αρχαίων ολυμπιακών αγώνων, οι διοργανωτές θέλησαν να τον οργανώσουν για να τιμήσουν την ιστορία του Έλληνα στρατιώτη ο οποίος σύμφωνα με αναφορές έτρεξε από το πεδίο της μάχης του Μαραθώνα έως την Αθήνα για να φωνάξει το «Νενικήκαμεν» στους Αθηναίους. Πολλοί ονομάζουν αυτόν τον στρατιώτη ως Φειδιππίδη, αλλά σύμφωνα με πηγές αυτό δεν ισχύει. Πρόκειται είτε για ανώνυμο στρατιώτη ή για κάποιον με το όνομα Ευκλής. Ο Φειδιππίδης ήταν αυτός που είχε τρέξει σύμφωνα με τον Ηρόδοτο έως την Σπάρτη για να μεταφέρει τα νέα. Σε κάθε περίπτωση ο αγγελιοφόρος αυτός διένυσε σύμφωνα με τους ιστορικούς, ξυπόλητος αυτή την απόσταση. Παρά την σημασία του τρεξίματος και εκείνα τα χρόνια, ειδικά στα πεδία της μάχης, δεν υπάρχουν αναφορές για εξειδικευμένα υποδήματα, αλλά αντιθέτως οι αθλητές αγωνίζονταν ξυπόλυτοι, όπως αναφέραμε και προηγουμένως.
Ας επανέλθουμε στην ιστορία του αθλητικού παπουτσιού τρεξίματος.
Φαίνεται ότι με την επαναφορά του τρεξίματος ως αθλητική δραστηριότητα στα νεότερα χρόνια έγινε μέσω αγώνων μεταξύ αριστοκρατών για το ποιος διέθετε τους πιο γρήγορους εργάτες (εποχή βιομηχανικής επανάστασης). Η κάθε ομάδα πέρα από ειδική φορεσιά διέθετε και ειδικά σχεδιασμένα παπούτσια, τα οποία βέβαια ήταν κατασκευασμένα από δέρμα, τα οποία «άνοιγαν» όταν βρέχονταν. Τα επόμενα χρόνια έγινε ουσιαστικά η αρχή του αθλητικού παπουτσιού για τρέξιμο.
Το 1832 φαίνεται να αποτελεί σημαντική χρονική στιγμή, καθώς πρώτη φορά τοποθετήθηκε στα παπούτσια ελαστική σόλα για να απορροφάει εν μέρει τους κραδασμούς και να μειώνει το γλίστρημα.
20 χρόνια μετά, ο ιδρυτής της σημερινής Reebok, Joseph Willian Foster, πρόσθεσε τα γνωστά καρφιά, για να βελτιωθεί το κράτημα. Γεγονός ιδιαίτερα χρήσιμο στους αγώνες ταχύτητας που τότε εκτελούνταν σε χώμα.
Άλλη μία πολύ σημαντική χρονική στιγμή αποτέλεσε το τέλος του 19ου αιώνα όπου προστέθηκε ειδική πλαστική σόλα στο υπόλοιπο παπούτσι το οποίο ήταν φτιαγμένο από ύφασμα. Επειδή επέτρεπαν το αθόρυβο περπάτημα, τους δώσανε και την ονομασία Sneakers από το αγγλικό “to sneak” (να από πού βγήκε το όνομα).
Στις αρχές του 20ου αιώνα πραγματοποιήθηκε ίσως η μεγαλύτερη ως τότε αλλαγή στο αθλητικό παπούτσι από τον γνωστό Adi Dassler, ο οποίος στην συνέχεια ίδρυσε την διάσημη εταιρεία Adidas μαζί με τον αδερφό του ο οποίος στην συνέχεια ίδρυσε την Puma. Αυτό που έκανε το Dassler ήταν να σχεδιάσει το παπούτσι έτσι ώστε να ξεχωρίζει από ένα απλό casual παπούτσι. Ήθελε να έχει αθλητική μορφή πέρα από τα καρφιά στην σόλα. Τα πρώτα ήταν φτιαγμένα από δέρμα καγκουρό και διαφοροποιούνταν ανάλογα το αγώνισμα (για παράδειγμα διαφορετικά δρομείς από άλτες). Τα παπούτσια αυτά ήταν ιδιαίτερα δημοφιλή από αθλητές το 1920. Επιπλέον ανάπτυξη έδωσε στην εταιρεία του ο Dassler μέσω της αγοράς από την φιλανδική εταιρεία Karhu του δικαιώματος να χρησιμοποιεί το έμβλημα της adidas, τις 3 γραμμές (Three stripes trademark). Η Κarhu τo 1952 είχε σημειώσει σημαντικές επιτυχίες καθώς τουλάχιστον 15 ολυμπιονίκες φορούσαν τα παπούτσια τους.
Έως τότε όμως δεν είχαν γίνει σημαντικές αλλαγές στην σχεδίαση του παπουτσιού αντοχής. Αυτό το κενό προσπάθησε να καλύψει η New Balance τo 1960 μέσω της εισαγωγής του Trackster το οποίο στόχευε στο καλό πάτημα και την πρόληψη τραυματισμών όπως η περιοστίτιδα κνήμης.
Στην συνέχεια η Ιαπωνική Onitsuka Tiger (η οποία έγινε μετά η γνωστή μας ASICS) ξεκίνησε την παραγωγή του δημοφιλούς Cortez πριν από τους Ολυμπιακούς αγώνες του Μεξικό, σε συνεργασία με τον Bill Bowerman, ο οποίος μαζί με τον Phil Knight ίδρυσαν στην συνέχεια την Nike. Σημαντικό χαρακτηριστικό των παπουτσιών του Bowerman ήταν η απορροφητική σόλα, πάνω στην οποία στηρίχτηκε η σημερινή τεχνολογία της αερόσολας.
Παράλληλα με τις εξελίξεις το πεδίο του παπουτσιού εντός στίβου, εταιρείες όπως η Brooks το 1974 εισήγαγαν τεχνολογίες όπως η πρόληψη του πρηνισμού μέσω ειδικών επιθεμάτων στην σόλα καθώς η πρηνισμός θεωρούνταν τότε υπαίτιος για τραυματισμούς.
Την δεκαετία του 1980 οι αναβαθμίσεις δεν σταμάτησαν με την adidas να τοποθετεί βηματόμετρα στην γλώσσα των παπουτσιών και η ASICS εισήγαγε την τεχνολογία GEL, η οποία είναι εξαιρετικά δημοφιλής ακόμα και σήμερα, και περιλαμβάνει μία στρώση σιλικόνης η οποία στοχεύει στην αυξημένη απορρόφηση σε σχέση με την αερόσολα.
Τα επόμενα χρόνια έγινε μια σταδιακή ανάπτυξη των υπαρχουσών τεχνολογιών έως ότου κάνει το μεγάλο βήμα η Nike και εισάγει παπούτσια με ελάχιστη απορρόφηση περίπου στο 2004, την σειρά Nike Free με στόχο την ελαχιστοποίηση του βάρους και την δημιουργία αίσθησης “barefoot”. Την ιδέα αυτή προχώρησε ένα βήμα παραπέρα η Vibram με τα μινιμαλιστικά παπούτσια FiveFingers.
Το 2009 την τάση έσπασε δυναμικά η Hoka με την δημιουργία του Hoka One, καθώς εισήγαγε ένα ελαφρύ παπούτσι το οποίο παράλληλα έδινε πολύ καλή απορρόφηση κραδασμών.
Οι άλλες εταιρείες δεν έμειναν αμέτοχες, με την New Balance να εισάγει την 3D εκτύπωση σόλας το 2013, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του πατήματος των δρομέων, η adidas βελτίωσε την τεχνολογία Boost της μέσω της χρήσης μίας χημικής ουσίας (φτιαγμένη από την εταιρεία BASF) η οποία ξεπερνάει σημαντικά την αποδοτικότητα άλλων παλαιότερων ουσιών και προσφέρει υψηλή επαναφορά ενέργειας σε κάθε πάτημα.
Τέλος το πιο πρόσφατο βήμα στην ανάπτυξη φαίνεται να έχει κάνει η Nike η οποία με τον συνδυασμό χοντρών και λεπτών στρωμάτων από ένα ειδικό υλικό (polyamide elastomer) και μιας σκληρής πλάκας κατά μήκος της σόλας, δημιούργησε το έδαφος για περεταίρω βελτίωση των αθλητικών επιδόσεων σε όρια τέτοια που μελετήθηκε η κανονικότητα αυτών των παπουτσιών στα πλαίσια των κανονισμών (Bermon et al, 2021). Παρατηρήθηκε ότι αυτή η τεχνολογία μπορεί να οδήγησε σε βελτίωση των χρόνων κατά 3 με 4% σε αποστάσεις μαραθωνίου και ημιμαραθωνίου. Χαρακτηριστικό είναι ότι το ρεκόρ που πραγματοποίηση ο Eliud Kipchoge έγινε με τα Nike Alphafly, τα οποία είχαν απαγορευτεί από τους ολυμπιακούς αγώνες του ΤΟΚΥΟ. Οι κανονισμοί πλέον επιτρέπουν παπούτσια με σόλα πάχους έως 40mm. για την αποφυγή υπερβολών από τους κατασκευαστές.
Σήμερα,
Με την επίσκεψη σε ένα κατάστημα αθλητικών ειδών θα καταλάβει κανείς την εξέλιξη του κλάδου. Μπορεί να βρει παπούτσια από δεκάδες εταιρείες οι οποίες υπόσχονται να τον βοηθήσουν στους αθλητικούς του στόχους. Παράλληλα θα διαπιστώσει μια διαβάθμιση στις τιμές όπου οι εταιρείες συνήθως κρατούν τις καλύτερες τεχνολογίες τους για τα πιο ακριβά τους μοντέλα, τα οποία μπορεί να αγγίζουν τιμές των 200-250 ευρώ. Η ανάπτυξη βέβαια με των τεχνολογιών συνοδεύεται και το μάρκετινγκ των εταιριών καθιστά δύσκολη την επιλογή του καταλληλότερου παπουτσιού. Σίγουρα το σχέδιο και η εμφάνιση αποτελεί σημαντικό κριτήριο για εμάς αλλά θα πρέπει να λαμβάνουμε πρώτα άλλες μεταβλητές υπόψιν μας. Ποιες? Πιθανόν να αναφερθούμε σε αυτές σε νέο άρθρο μας.
Ευχαριστούμε για τον χρόνο σας
Από την ομάδα του Workout Intelligence
Για περισσότερα άρθρα πάνω σε θέματα γυμναστικής, μπορείτε να επισκεφτείτε το blog μας workoutintelligence.com/fitness-ygeia-apodosi-blog
Βιβλιογραφία
Bramble DM, Lieberman DE. Endurance running and the evolution of Homo. Nature. 2004;432:345–52.
Bermon S, Garrandes F, Szabo A, Berkovics I, Adami PE. Effect of advanced shoe technology on the evolution of road race times in male and female elite runners. Front Sports Act Living. 2021;3:653173.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ, Ιωάννης Μουρατίδης, 2017
Gian Luigi Canata, Henrique Jones, Werner Krutsch, Patricia Thor - The Running Athlete_ A Comprehensive Overview of Running in Different Sports (2022, Springer)